Japonia to trzecia co do wielkości gospodarka świata, której powojenny rozwój przez dekady był symbolem efektywności i technologicznej nowoczesności. Jednak ostatnie 30 lat, od początku lat 90. do dziś, to czas niskiego tempa wzrostu gospodarczego, deflacji i problemów demograficznych. Mimo że Japonia pozostaje jednym z najbogatszych krajów świata, jej Produkt Krajowy Brutto (PKB) rozwijał się wolniej niż w innych państwach rozwiniętych i dynamicznych gospodarkach Azji.

Lata 90. – dekada straconych szans

Po spektakularnym wzroście w latach 60., 70. i 80., Japonia weszła w lata 90. z ogromną bańką na rynku nieruchomości i akcji. Jej pęknięcie na początku dekady doprowadziło do długotrwałej stagnacji:

• banki miały trudności z niespłaconymi kredytami,
• inwestycje prywatne spadły,
• deflacja osłabiała popyt wewnętrzny,
• rząd zwiększał wydatki publiczne, ale dług publiczny rósł.

Między 1991 a 2000 rokiem PKB Japonii rosło średnio o zaledwie 1–1,5% rocznie, co było dramatycznym spadkiem w porównaniu do wcześniejszych dekad. Okres ten nazywany jest „straconą dekadą”.

Lata 2000–2010 – stagnacja, deflacja i kryzysy

W nowym tysiącleciu Japonia kontynuowała politykę stymulacyjną, ale bez oczekiwanych efektów. Bank Japonii przez większość dekady utrzymywał zerowe stopy procentowe, a deflacja wciąż była problemem.

Główne wydarzenia tej dekady:

• boom na rynku eksportowym (zwłaszcza do Chin) poprawił sytuację w połowie dekady,
• w 2008 roku kryzys finansowy uderzył w przemysł i eksport – PKB Japonii spadło o 5,4% w 2009 roku,
• rząd uruchomił kolejne pakiety stymulacyjne, ale dług publiczny przekroczył 200% PKB.

Wzrost gospodarczy w latach 2001–2010 wynosił średnio 1% rocznie, przy dużych wahaniach koniunktury.

Lata 2010–2020 – „Abenomika” i próby ożywienia

W 2012 roku premier Shinzō Abe ogłosił plan ożywienia gospodarki, nazwany „Abenomiką”, który opierał się na trzech filarach:

• ultrałagodnej polityce monetarnej,
• ekspansji fiskalnej,
• reformach strukturalnych.

Początkowo działania przyniosły pewne efekty:

• eksport wzrósł dzięki osłabieniu jena,
• inflacja nieznacznie wzrosła,
• wzrost PKB osiągnął około 1,4% rocznie w latach 2013–2018.

Jednak kluczowe problemy – niskie inwestycje prywatne, starzenie się społeczeństwa i niski wzrost wydajności – nie zostały rozwiązane. W 2019 roku gospodarka ponownie spowolniła, częściowo przez podwyżkę podatku konsumpcyjnego.

Pandemia COVID-19 i odbudowa

W 2020 roku Japonia odnotowała spadek PKB o około 4,3%, głównie na skutek ograniczeń sanitarnych i załamania turystyki.

Rząd wdrożył jeden z największych pakietów stymulacyjnych na świecie (ponad 40% PKB), co pomogło złagodzić skutki recesji. W 2021 roku PKB odbiło o 1,7%, a w 2022 i 2023 wzrost utrzymywał się w granicach 1–2% rocznie.

Mimo skromnego wzrostu, Japonia nadal pozostaje gospodarką bardzo stabilną, z wysokim poziomem technologii, eksportem przemysłowym i oszczędnym społeczeństwem.

Kluczowe liczby

• W 1990 roku PKB Japonii wynosiło ok. 3 bln USD, stanowiąc niemal 15% globalnego PKB.
• W 2000 roku wzrosło do 4,9 bln USD, ale udział w światowym PKB spadał.
• W 2010 roku PKB wynosiło ok. 5,7 bln USD, a Japonia była drugą gospodarką świata (przed Chinami).
• W 2022 roku nominalne PKB wynosiło ok. 4,2 bln USD, jednak w przeliczeniu wg parytetu siły nabywczej znacznie więcej.
• PKB per capita utrzymuje się powyżej 33 000 USD, co stawia Japonię w gronie państw wysokorozwiniętych.

Czynniki wpływające na wolny wzrost

Na niskie tempo wzrostu PKB Japonii wpłynęły:

• demografia – spadająca liczba ludności i niska dzietność,
• deflacja i niska presja inflacyjna przez dwie dekady,
• konserwatywna kultura korporacyjna, ograniczająca dynamikę zmian,
• zadłużenie publiczne, które przekroczyło 250% PKB,
• niska produktywność sektora usług.

Perspektywy na przyszłość

Japonia stoi przed wyzwaniem przekształcenia swojej gospodarki w bardziej innowacyjną i cyfrową. Kluczowe kierunki to:

• automatyzacja i robotyzacja przemysłu,
• zwiększenie udziału kobiet i seniorów w rynku pracy,
• cyfryzacja sektora usług,
• wsparcie dla start-upów i gospodarki cyfrowej.

Mimo trudnej demografii Japonia wciąż może być wzorem stabilności, zaawansowania technologicznego i skutecznego zarządzania gospodarką w warunkach niskiego wzrostu.

---

Źródła:

1. „The Political Economy of Japan’s Stagnation”, 2020, Hiroshi Nakamura
2. „Japan’s Lost Decades Revisited”, 2019, Katarzyna Sobolewska
3. „OECD Economic Outlook – Japan”, 2022, OECD Publications